Het spiraaltje: hormoonspiraal en koperspiraal
Een ander relatief veelgebruikt voorbehoedsmiddel is het spiraaltje. Een soort ankertje van ongeveer drie à vier centimeter dat een (huis)arts in je baarmoeder plaatst. Welke soort anticonceptie het best bij je past, hangt af van wat je belangrijk vindt. In deze blog vertellen we je alles over het spiraaltje.
Spring snel naar:
Wat is een spiraaltje?
Er zijn twee soorten van het spiraaltje: het hormoonspiraaltje en het koperspiraaltje. Het hormoonspiraaltje is gemaakt van kunststof en bevat één hormoon, progestageen. Het kan vijf, zes of acht jaar in je baarmoeder blijven zitten. Dit hangt af van het merk. Een bekende variant van het hormoonspiraaltje is de Mirena spiraal.
Het koperspiraaltje is ook gemaakt van kunststof. Daaromheen zit een dun koperdraadje. Dit spiraaltje bevat geen hormonen en kan vijf tot tien jaar in je baarmoeder blijven zitten. Aan beide soorten spiraaltjes zitten twee soepele draadjes, die nodig zijn om het spiraaltje er weer uit te kunnen halen. Je voelt deze draadjes niet zitten, ook niet tijdens de seks.
Hoe werkt een spiraal?
Het hormoonspiraaltje geeft elke dag een klein beetje hormoon af. Door dit hormoon (progestageen) wordt het slijm aan het begin van je baarmoedermond dikker. Hierdoor komt het zaad van de man daar minder goed doorheen. Daarnaast zorgt dit hormoon ervoor dat een bevrucht eitje zich niet kan innestelen in je baarmoeder.
Het koperspiraaltje geeft heel langzaam koper af.. Koper zorgt ervoor dat zaadcellen onvruchtbaar worden, zodat er geen eicel bevrucht kan worden. Daarnaast zorgt het ervoor dat een eventueel toch bevruchte eicel zich niet in de baarmoeder kan innestelen.
Hoe betrouwbaar is een spiraal?
Beide spiraaltjes zijn erg betrouwbaar. Van de duizend vrouwen met een hormoonspiraal raken twee vrouwen toch zwanger. Bij het koperspiraaltje worden acht op de duizend vrouwen alsnog zwanger. Belangrijk om te weten: beide soorten spiraaltjes beschermen je niet tegen soa’s.
Bijwerkingen van het spiraaltje
Het spiraal heeft, net als veel medicijnen, verschillende bijwerkingen. Gelukkig heeft niet iedereen daar last van. Als je wel bijwerkingen hebt, verdwijnen deze meestal binnen drie maanden.
Mogelijke bijwerkingen van het hormoonspiraaltje zijn:
- Hoofdpijn;
- pijn in je borsten;
- puistjes;
- haaruitval;
- lichte somberheid;
- meer afscheiding in je vagina;
- tussentijds bloedverlies.
Mogelijke bijwerkingen van het koperspiraaltje zijn:
- Langer durende menstruaties;
- meer kramp tijdens je menstruatie;
- meer bloedverlies tijdens je menstruatie.
De volgende mogelijke bijwerkingen gelden voor beide soorten spiraaltjes:
- bij één op de duizend vrouwen gaat het spiraaltje door de baarmoeder heen naar de buik toe. De kans is hoger als je borstvoeding geeft (zes op de duizend vrouwen);
- als je het spiraaltje snel na een abortus of bevalling krijgt, is er een kleine kans dat het spiraaltje loskomt uit je baarmoeder, je kunt dan toch zwanger worden.
De voor- en nadelen van een spiraal
In onderstaand schema zetten we de voor- en nadelen van beide soorten spiraaltjes even voor je op een rij.
| Voordelen | Nadelen | |
|---|---|---|
| Hormoonspiraal | Je hoeft maar één keer in de vijf, zes of acht jaar aan anticonceptie te denken. Er komt minder hormoon in je bloed dan bij andere voorbehoedsmiddelen met hormonen. | Je bent niet beschermd tegen soa's. Het hormoonspiraaltje moet worden ingebracht door een (huis)arts. Je kunt zelf niet bepalen wanneer je ongesteld wordt. |
| Koperspiraal | Je hoeft maar één keer in de vijf à tien jaar aan anticonceptie te denken. Ook als je overgeeft of diarree hebt, is het koperspiraal betrouwbaar. Er komen geen hormonen in je bloed. | De eerste maanden kan je menstruatie langer en heftiger zijn. Soms blijft dat. Je bent niet beschermd tegen soa's. Het koperspiraaltje moet worden ingebracht door een (huis)arts. Je kunt niet zelf bepalen wanneer je ongesteld wordt. |
Hoe gaat het plaatsen van een spiraal?
De keuze voor een voorbehoedsmiddel is erg persoonlijk. Er zijn veel opties, ieder met eigen voor- en nadelen. Daarom is het zinvol om voor het kiezen van anticonceptie in gesprek te gaan met je huisarts. Samen kun je alle mogelijke opties afwegen tegen je eigen wensen en behoeften. Als uit het gesprek blijkt dat een spiraaltje een goede keuze is, maak je een afspraak bij de huisarts (of verloskundige) om het spiraaltje te plaatsen. Vraag aan je zorgverzekeraar wat je precies vergoed krijgt.
Het plaatsen gaat bij beide soorten spiraaltjes hetzelfde:
- Meestal plaatst de huisarts (of verloskundige) het spiraaltje tijdens of vlak na je ongesteldheid. Dat heeft een aantal voordelen: je bent dan zeker niet zwanger én het spiraaltje beschermt meteen. Als je het spiraaltje op een andere dag laat plaatsen moet je soms eerst een zwangerschapstest doen.
- Je gaat liggen op de behandelbank, de huisarts voelt bij je van binnen hoe je baarmoeder ligt.
- De huisarts doet een eendenbek in je vagina om deze te openen en naar je baarmoedermond te kijken. Dit doet geen pijn.
- De huisarts pakt je baarmoeder vast met een tangetje en meet de lengte van je baarmoeder. Dit kan pijn doen. De pijn is vergelijkbaar met de pijn van je menstruatie en gaat snel weer weg.
- De huisarts schuift voorzichtig het spiraaltje erin. Dit kan even pijn doen.
- De huisarts knipt de draadjes af. Daar voel je niets van.
- De huisarts haalt de eendenbek weer weg.
Goed om te weten: als een hormoonspiraaltje buiten je menstruatie geplaatst wordt, moet je de eerste 7 dagen na plaatsing aanvullende anticonceptie gebruiken.
Na het plaatsen kun je nog lichte pijn in je onderbuik hebben. Het helpt om voor het plaatsen pijnstillers te nemen, bijvoorbeeld twee paracetamol van vijfhonderd mg en/of een Ibuprofen vierhonderd mg. Soms voel je je even duizelig, maar het kan ook dat je nergens last van hebt. Zes weken na het plaatsen van het spiraaltje kom je langs voor een controle. De huisarts kijkt met de eendenbek of het spiraaltje nog goed zit.
Neem direct contact op met je huisarts als je één of meer van de volgende klachten krijgt wanneer je spiraaltje net geplaatst is:
- Koorts;
- veel buikpijn die niet weggaat of steeds erger wordt;
- ongewoon vocht of slijm uit je vagina (bijvoorbeeld meer dan normaal, met een sterke geur of andere kleur);
- veel vaginaal bloedverlies.
Hoe gaat het verwijderen van een spiraal?
Houd zelf goed bij wanneer het spiraaltje geplaatst is en wanneer je een nieuw spiraaltje moet krijgen (na vijf tot tien jaar, afhankelijk van het type spiraaltje). Bijvoorbeeld door de datum in je agenda of telefoon te zetten. Maak op tijd een afspraak bij de huisarts om het spiraaltje te laten verwijderen en/of te verwisselen.
Het verwijderen van het spiraal gaat bij beide soorten als volgt:
- De huisarts trekt aan de touwtjes van het spiraal. Dit gaat heel snel en doet heel kort pijn. De pijn is minder dan bij het plaatsen.
Wil je na het verwijderen niet zwanger worden? Heb dan zeven dagen voor het verwijderen van het spiraaltje geen seks of alleen seks met een condoom. Je kunt het spiraaltje ook laten verwijderen als je ongesteld bent. Laat vervolgens, als je dat wilt, direct een nieuw spiraaltje plaatsen of kies een ander voorbehoedsmiddel.
Wil je een afspraak maken met je huisarts? Bekijk onze dichtstbijzijnde locatie.
